Bernice Berkleef schreef thriller over Sunneklaas-traditie: ‘Amelanders spreken hierover was best lastig’

Bernice, hoe heb je díe weten te strikken?

“Ja, dat was best lastig. Tot vorig jaar was er heel weinig bekend over Sunneklaas op Ameland. In de meeste gevallen houden eilanders hun kaken stijf op elkaar als het over dit onderwerp gaat. Ze zijn zo huiverig dat buitenstaanders hun traditie verpesten, dat ze er liever helemaal niets over zeggen. Totdat PowNed vorig jaar lucht van het gebeuren kreeg en Sunneklaas negatief in het nieuws kwam. De Amelanders die ik telefonisch heb gesproken, vonden het belangrijk dat als er dan toch iets over wordt geschreven, men de juiste informatie krijgt. Want ze zijn echt heel trots op hun traditie.”

Vrouwen die binnen moeten blijven, de kans op stokslagen - het klinkt niet direct als iets om trots op te zijn..?
“Daarom wilden ze ook zo graag dat ik de juiste informatie zou gebruiken. Want inderdaad, het klinkt heel vreemd. Maar als je erin duikt, blijkt het echt een mooi gebruik. Iedereen op het eiland kijkt een jaar lang uit naar deze dagen. Ook de vrouwen. Die maken er binnen met elkaar één groot feest van. Je moet het eigenlijk allemaal met een knipoog zien.”

Oké, misschien wil je dan nog even kort uitleggen wat Sunneklaas precies is?

“Sunneklaas is een variant op het Sinterklaasfeest, maar begon als heidense traditie om het donker te verdrijven en de zon terug te laten keren. Nu, duizenden jaren later, is het feest geëvolueerd naar wat het nu is. Om vijf uur, als het donker begint te worden, gaat alle straatverlichting uit en moeten vrouwen en minderjarige kinderen naar binnen. De ramen worden verduisterd, er mag geen licht naar buiten schijnen. Vervolgens gaan alle mannen - de Sunneklazen - naar buiten. Onherkenbaar en vermomd in pakken waar soms wel een half jaar lang aan wordt gewerkt. In groepen trekken ze van dorp tot dorp, waar krachtproeven worden georganiseerd om elkaar te ontmaskeren. De bekendste is voesten: het hardhandig schudden van elkaars hand, eigenlijk een soort worsteling. Het doel is om je identiteit zo lang mogelijk geheim te houden. Ook om die reden willen ze er geen buitenstaanders bij hebben. Want als je een onbekende ontmaskert, is er helemaal geen lol aan.”

En de vrouwen en kinderen vieren binnen ondertussen hun eigen feestje?
“Ja, en in café’s. En bij de 'open huisjes' mogen de Sunneklazen naar binnen komen. Dan wordt er gedanst en worden er door de kinderen en ook door de Sunneklazen zelf bepaalde acts opgevoerd. Sommige jongere vrouwen gaan de uitdaging aan om uit huis te sluipen, van tuin naar tuin, met het doel niet ontdekt te worden. Maar tegelijkertijd is het een soort ‘pak me dan’. Sunneklaas is van oudsher een soort kat en muisspel tussen mannen en vrouwen. Vroeger, toen je nog niet zo snel bij elkaar kon komen omdat de dorpen aan de oost- en westkust van Ameland best ver uit elkaar liggen, waren het de perfecte feestdagen om elkaar op speelse wijze te ontmoeten. Hét moment dus, voor huwbare jongens en meisjes.”

Maar als je als vrouw buiten ontdekt wordt, dan word je met stokken geslagen…
“Ja, dat klinkt als buitenstaander heel luguber en allesbehalve romantisch, hè? Maar ze slaan elkaar niet de hersens in. Al zijn er wel incidenten geweest van vrouwen die ook verkleed als Sunneklaas de straat opgingen, werden ontmaskerd en bont en blauw thuiskwamen. Maar dat zijn excessen. Over het algemeen beschouwen alle Amelanders Sunneklaas als een ontzettend gezellig familiefeest waar het hele eiland met veel plezier aan meedoet. Het is daar echt het hoogtepunt van het jaar.”

Fascinerend, en begrijpelijk dat je dat als decor voor een thriller hebt gekozen. Waar gaat Ontmaskerd precies over?

“Over verschillende personages die in eerste instantie niets met elkaar te maken hebben. Zo is er een vrouw die in een toxische relatie zit, een rebelse tiener die met haar moeder tegen haar wil in is verhuisd naar Ameland, een crimineel die een drugstransport voorbereidt en een journalist die de Sunneklaastraditie wil vastleggen. Langzaam raken hun levens met elkaar vervlochten en op de avond van het feest komen de levens van alle personages samen en loopt alles uit de hand. Uiteraard volgt een ijzingwekkende climax…”

Brrr, haha. Overweeg je zelf nog een keer voet aan Amelandse wal te zetten op 5 december?

“Dat zou ik best graag willen, maar nee, dat gaat niet gebeuren. Het boek is ook absoluut geen oproep om naar Ameland te gaan tijdens Sunneklaas. Dat willen de eilanders echt niet. De veerboot gaat wel die dag, maar overal worden buitenstaanders eraan herinnerd dat je na vijven niet op straat moet zijn. Het krijgen van een hotel of andere accommodatie is ook bijna onmogelijk, dus als je geen huisje op Ameland hebt, dan is de kans echt heel klein dat je nou net op 5 december op het eiland bent. Mocht je het fenomeen toch té interessant vinden, dan kun je bijvoorbeeld wel naar Sunderum op Terschelling of Sunderklaas op Texel. Daar worden buitenstaanders getolereerd en is het allemaal een stukje minder ruig dan op Ameland.”