Lize Spit schreef dit jaar het Boekenweekgeschenk: ‘Ik gloeide van geluk’

Hoe gaat dat: gevraagd worden om het Boekenweekgeschenk te schrijven? Word je gewoon opgebeld?

“Normaliter komt iemand van de CPNB (de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, red.) je persoonlijk vragen, maar toen ik werd gevraagd golden de Corona-restricties, dus ging het iets anders - stiekem en online. Mijn manager, Michaël, kwam eten en vertelde op voorhand al dat hij ‘tussendoor even een online vergadering had’. Terwijl ik rustig aan het aperitief zat, kwam hij ineens terug met zijn laptop met daarop een vergadering waarin alle mensen van de CPNB zaten, die me vroegen het Boekenweekgeschenk te schrijven.”

Had je dat verwacht?

“Nee, totaal niet, ik stond echt eventjes te trillen op mijn benen. Ik herkende de mensen van de CPNB wel, maar was heel benieuwd wat ze zouden gaan vragen, en hoopte dat het over het Boekenweekgeschenk zou gaan. Ik mocht het best lang tegen niemand vertellen, het moest geheim blijven. Maar ik gloeide echt een paar weken van tevredenheid en geluk en dacht vaak: wauw, het is écht zo, ik heb zoveel zin om te beginnen.”

Had je meteen een idee in je hoofd waarover je wilde schrijven?

“Ik had een paar ideeën, die ik snel toetste bij verschillende mensen, om erachter te komen dat het vooral belangrijk was van welk idee ík het meest enthousiast werd.

Het verhaal speelt zich af in Klein Kosovo. Dat is een schuur in een dorpje in België, gelegen achter een huis waar Kosovaarse vluchtelingen wonen. Het grappige is, dat deze schuur ook al in Het smelt voorkomt. Destijds wist ik: hier zit nog een verhaal in, maar dat past niet in dit boek. Afijn, deze locatie werd mijn uitgangspunt, ik ging in gedachten terug naar begin jaren negentig en schreef een verhaal over een vriendschap tussen een eenzame jongen die opgroeit in een dorp, en een kind uit een vluchtelingengezin.”

Achterin het Boekenweekgeschenk staat dat het geïnspireerd is op het verhaal van de familie Zenelaj. Hoe kwam je bij hun verhaal?

“Ik woonde vroeger in het dorpje Viersel waar de familie Zenelaj terechtkwam nadat ze uit Kosovo vluchtten, en was daar tijdens mijn jeugd kind aan huis.”

Spreek je de familie nog?

“Ik had mijn jeugdvriendin, Elbie Zenelaj, aan wie ik het boekje heb opgedragen, vijftien jaar niet gesproken. Ik belde haar om te vragen of ze wilde vertellen over hoe het destijds allemaal voor hen was. Ik was een jaar of tien toen dit speelde, groeide op met de laatste generatie zonder schermen; internet en telefoon kreeg ik pas op mijn zestiende. De oorlog was zo abstract voor mij. En toen Elbie en ik vriendinnen waren, vroeg ik haar weinig over de vlucht en de aankomst in ons dorp. Dat kon ik nu in retrospectief aan haar vragen. We hebben in totaal een uur of tien aan de telefoon gehangen en spraken over grote dingen, maar ook over kleine dingen zoals: 'Wat aten jullie ook alweer?’.”

Wat bijzonder.

“Ja, dat was het. Ik dacht als kind altijd dat zij best gelukkig was. En dat was ze ook wel, vertelde ze. Juist omdat ze in een dorpje terechtkwam waar veel kinderen geen enkel idee hadden van wat oorlog was, kon ze instappen in de speelsheid van andere kinderen en heeft daardoor toch nog een kindertijd gehad. Maar toen ze over haar reis vertelde, haar vlucht en hoe ze in het dorp belandde, merkte je dat het trauma nog altijd aanwezig is.”

Dat kan ik me voorstellen.

“Er waren veel dingen die ik echt niet wist. Zoals dat zij met het hele gezin in één kamer sliepen, altijd met het licht aan. Ze hadden een soort dubbelleven waarin ze overdag in het dorp vrij ‘normaal’ leefden, maar ‘s avonds, als ze alleen waren in de beslotenheid van het gezin, kwam het trauma naar boven. Ze hadden nachtmerries en schrik in het donker voor mensensmokkelaars. Één van de zusjes vertelde dat ze nog altijd met het licht aan slaapt.”

Was het moeilijk om het verhaal in een beperkt aantal woorden te vertellen?

“Het is een overzichtelijke hoeveelheid tekst en een bijna chronologisch verhaal, dus het was gemakkelijker dan het schrijven van een roman. En het is een fictief verhaal, het is niet hét verhaal van de familie Zenelaj.”

Ben je tevreden?

“Ja, ik ben blij. De eerste reacties zijn binnen én positief. Het boek is geschreven vanuit het vertelperspectief van twee kinderen, dat levert ook beperkingen op. Met een volwassen verteller kun je meer bij jezelf blijven, je eigen gedachten en inzichten gebruiken. Dit was een mooie oefening om afstand van mezelf te nemen en te onderzoeken wat kinderen eigenlijk beleven, hoe zij naar de wereld kijken. Dat is niet per se een eenvoudiger universum, maar de taal en inzichten zijn wel eenvoudiger.”

Tijdens de Boekenweek krijgt ‘het boek’ extra aandacht. Wat betekent lezen voor jou?

“Lezen is voor mij een soort onderhoud van de verschillende delen die in mij zitten. Als mens besta je uit verschillende delen, of rollen die je speelt in het leven. Als ik een boek lees dat een specifiek deel van mij aanspreekt, word ik daar blij van. En het kunnen verdwijnen in een boek, het wegglippen in een universum, vind ik een fijn aspect van lezen.”

Wat zijn je lievelingsboeken?

“Er zijn veel dingen die ik graag lees. Laatst las ik met veel plezier de dichtbundel Ongevraagd advies van Ester Naomi Perquin. De goede zoon van mijn man Rob van Essen is één van mijn lievelingsboeken - dat is misschien raar om te zeggen, maar ik ben eigenlijk verliefd op hem geworden door dat boek. Ik hou van het schrijven van Bregje Hofstede. En een ander boek dat hoog op mijn stapel ligt, is Vallen is als vliegen, van Manon Uphoff.”

De 88ste Boekenweek - de jaarlijks terugkerende tiendaagse ter promotie van het (Nederlandstalige) boek - vindt plaats van 11 maart t/m 19 maart. Bij aankoop van Nederlandstalige boeken twv € 15 krijg je het geschenk van Lize Spit cadeau. Het geschenk wordt automatisch binnen 48 uur aan je bibliotheek toegevoegd.

Foto auteur: Shody Careman